6 Mart 2023 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan Afet Yeniden İmar Fonu’nun kurulmasıyla birlikte kamu finansmanı ve borç yönetiminin düzenlenmesi konulu kanun teklifi, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın öncülüğünde önemli bir adım olarak hayata geçirildi. Bu kapsamda afet bölgesi ilan edilen alanlarda yapılacak kentsel dönüşüm hizmetleri ve altyapı-üstyapı çalışmalarına destek olunması amacıyla söz konusu kanun yeniden düzenlendi.
Yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayımlanmasından sonra Afet Yeniden İmar Fonu’nun yapısı, işleyişi ve yönetim kurulu net bir şekilde belirlendi. Buna göre, doğal afetlerden dolayı genel yaşayışı etkilenen afet bölgelerindeki her türlü duruma karşı gerekli kaynakların sağlanması, yönetilmesi ve ilgili kamu kuruluşlarına aktarılması gibi faaliyetlerin yürütülmesi için gerekli mekanizmalar oluşturuldu.
Fonun Amaçları ve Faaliyetleri
Afet Yeniden İmar Fonu, başta deprem olmak üzere doğal afetlerin etkilediği şehirlerde yapılacak olan çalışmaları desteklemek amacıyla faaliyet gösterir. Fonun temel amacı, çevresel felaketlerin yol açtığı yıkımların telafisi ve güvenli yerleşim alanlarının yeniden inşası için gereken kaynakları sağlamaktır. Fonun finansal kaynağı hem yurt içi hem de yurt dışından gelen bağışlar, yardımlar, hibeler, krediler ve her türlü bütçeden oluşur.
Afet Yeniden İmar Fonu, afetlerden sonra uzun vadeli kaynak sağlama ve yaraların sarılmasına katkıda bulunma amacı da taşır. Fon, özellikle 2023 yılı şubat ayında Kahramanmaraş merkezli yaşanan büyük deprem felaketinden sonra bölgede ve çevresinde güvenli yerleşim alanlarının ivedi bir şekilde oluşturulması için çalışmalarına başlamıştır. Bu tür çalışmaların finansmanını sağlayan fon, bunların tamamını ilgili kamu kurumlarına aktarır.
Dış Finansman ve Fonun Yönetimi
Fonun yönetimi, kaynakları, denetimi ve finansmanıyla ilgili hususlar net bir şekilde belirlendi. Türkiye Cumhuriyeti adına alınan dış finansman, Fonun yanı sıra kamu idareleri dışındaki kurumlara da tahsis edilebilecek. Bu konuda bütün yetki Hazine ve Maliye Bakanına aittir.
Bu düzenleme fonun, yıkıcı afetlerin neden olduğu hasarların onarılması ve yerleşim yerlerinin bütün yapısının yeniden inşası adına çalışmaların hızlanmasına katkı sağlamasını amaçlar. Fon, hazinenin bilgisi olmadan dış finansman sağlayabilme yetkisine sahiptir. Ancak bu tarz işlemler için öncelikle Bakanlıktan izin alınması gerekir.
Fon Yönetim Kurulu
Afet Yeniden İmar Fonu’nun Yönetim Kurulu’nda Hazine ve Maliye Bakanı ile birlikte;
- Ulaştırma ve Altyapı,
- Tarım ve Orman,
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği,
- Enerji ve Tabii Kaynaklar,
- İçişleri Bakanı ve
- Strateji ve Bütçe Başkanı yer alır.
Yönetim kurulu, fonun yönetimiyle alakalı ilgili kararlar alır ve projelerin, kaynak aktarımının ve harcamayla alakalı yapılacakların belirlenmesinden sorumludur. Hazine ve Maliye Bakanlığı kaynaklar konusunda sekreterya hizmeti de verir. Yapılan bütün bu düzenlemeler fonun sorunsuz bir şekilde işleyişini ve afet sonrasındaki çalışmalara rahat biçimde odaklanmasını sağlamak içindir.
Projeler ve Kaynak Kullanımı
Kamu kurumları ihtiyaç halinde fonun kuruluşlarına yönelik kaynak talep edebilir. Ancak bu kaynaklar yalnızca belirlenen amaçlar için kullanılabilir ve harcamalar düzenli olarak bağımsız denetim standartlarına uygun olarak denetlenir. Bütün veriler üç ayda bir kamuoyuyla paylaşılır.
Yeni yönetmelikle birlikte Afet Yeniden İmar Fonu, afetzedelerin yeniden toparlanabilmesi için büyük bir adım atmıştır. Ayrıca yönetmelik, afet bölgelerindeki kentsel dönüşüm hizmetleri ile birlikte yapı çalışmalarının adil ve hızlı bir şekilde yürütülmesini sağlayarak toplumun bir an önce iyileşmesine katkıda bulunmayı amaçlar.
